Η συμπεριφορά των ανθρώπων στα μοναστήρια

Όταν λέμε μοναστήρι και κατ΄ επέκτασιν μοναχισμό, τι εννοούμε; Καταρχήν, σύμφωνα με τον Άγιο Συμεών Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης «Πολλαί είναι αι οδοί της σωτηρίας, αλλά ο μοναχισμός είναι η τελειοτάτη οδός». Μοναχισμός είναι μία καθημερινή και ασταμάτητη παραδείσια σύναξη της Εκκλησίας, είναι μία υποτύπωση του Παραδείσου, μία αποτύπωση του Παραδείσου εν δυνάμει και εν ενεργεία. Το μοναστήρι για μας είναι οίκος Θεού. Εδώ έχουμε την μαρτυρία της παρουσίας Του. Τι σημαίνει της παρουσίας Του; Ότι το Μοναστήρι είναι ένας θρόνος αληθινός που κάθεται ο Θεός.
Επομένως, τι είναι Αυτός για μας; Είναι το παν μέσα σ΄ αυτόν τον χώρο. Είναι Αυτός που δεσπόζει, είναι ο Κύριος της Μονής. Έτσι τα πάντα μέσα στο μοναστήρι είναι ιερά, διότι υπηρετούν μόνο τον Θεό.


Δεν υπάρχει τίποτε που είναι ακάθαρτο. Όλα τα αντικείμενα, όλες οι πράξεις, όλα τα κτίρια που είναι μέσα στο μοναστήρι είναι αφιερωμένα στο Θεό, είναι λειτουργικά σκεύη του Θεού. Και η μοναχή, πιστή διακόνισσα, ταπεινή υμνήτρια του Νυμφίου της ψυχής της. Η μοναχή, αφιερωμένη ψυχή τε και σώματι στο Θεό, προσεύχεται νυχθημερόν για τον αγιασμό της ψυχής της αλλά και ολοκλήρου του κόσμου. Η μοναχή βλέπει τις αδελφές ως μέλη του δικού της σώματος και τις τιμά όπως τον Χριστό.

Έτσι εξηγείται και η πρόθυμη φιλοξενία που προσφέρει στους προσκυνητές και επισκέπτες και η διαρκής μετά δακρύων προσευχή για ζωντανούς και κεκοιμημένους αδελφούς, γνωστούς και αγνώστους.

Φεύγετε και εσείς από τον κόσμο και βρίσκετε καταφυγή σε αυτά τα αφιερωμένα στον Θεό φροντιστήρια της αρετής. Έρχεστε να συναντήσετε τον Θεό. Πως μπορεί όμως να πραγματοποιηθεί αληθινά μία τέτοια συνάντηση και να μην είναι απλώς ένα πέρασμα; Ποιά πρέπει να είναι η συμπεριφορά του κάθε προσκυνητή έτσι ώστε η παρουσία του στο μοναστήρι να μην είναι μία απλή, μία σκέτη παρουσία, αλλά να είναι μία προσπάθεια να πλησιάσει τον Θεό, να Τον ρωτήσει και Εκείνος να του απαντήσει, να Του ζητήσει και Εκείνος να του δώσει.

Όταν κανείς εισέρχεται στο μοναστήρι με ευλάβεια, είναι αδύνατον να μην πάρει μία γεύση, μία δροσιά της Χάριτος του Θεού. Σύμφωνα με τον Παΐσιο – τον φωτισμένο αυτόν Άγιο της εποχής μας – η ευλάβεια είναι ο φόβος του Θεού, η συστολή, η πνευματική ευαισθησία. Ο ευλαβής αισθάνεται έντονα την παρουσία του Θεού και συμπεριφέρεται παντού με προσοχή και συστολή. Προσελκύει την Χάρη του Θεού, γίνεται δέκτης της Χάριτος, και φυσιολογικά παραμένει η Χάρις του Θεού μαζί του. Σε τι συνίσταται όμως η ευλάβεια ενός πιστού.

Καταρχήν στην αμφίεση. Δεν μπορεί να θεωρηθεί ευλαβής αυτός που εισέρχεται στο μοναστήρι με οποιαδήποτε αμφίεση η με την αμφίεση της ώρας εκείνης που βρέθηκε μπροστά στο μοναστήρι. Δυστυχώς όμως αυτό το φαινόμενο συναντάται συχνά στα μοναστήρια. Δεν έχει συνειδητοποιήσει ο πιστός – και ιδιαίτερα η γυναίκα – ότι η ακατάλληλη αμφίεση δεν δείχνει σεβασμό ούτε εκτίμηση αλλά μάλλον περιφρόνηση.

Ο Κύριός μας, το πρότυπό μας, ήταν ενδεδυμένος καθ΄ όλην την ζωήν Του. Ενώπιον του Κυρίου ο δαιμονισμένος των Γεργεσηνών «ιμάτιον ουκ ενεδιδύσκετο» όσο υπήρχε μέσα του η λεγεώνα των δαιμονίων, ενώ είναι «ιματισμένος και σωφρονών» μετά την φυγή των δαιμονίων.

Το μεγαλείο και το στολίδι της Παναγίας μας – που είναι το πρότυπο για κάθε γυναίκα – είναι η αγνότητα και σεμνότητά Της. Η πανάμωμη Παρθένος αντιστάθηκε, με την Χάρη του Θεού, από τη Γέννηση ως την Κοίμησή Της σε κάθε κακία. Απέδωσε έτσι στο Θεό αμόλυντη την ωραιότητα που Εκείνος χάρισε στη φύση μας. Η μίμησή της είναι επιτακτικό καθήκον όλων.

Ο Απόστολος Παύλος, το στόμα του Χριστού, κατακρίνει την ασυδοσία πολλών σύγχρονων γυναικών, ως προς την αμφίεση, λέγοντας: «Τας γυναίκας εν καταστολή κοσμίω μετά αιδούς και σωφροσύνης κοσμείν εαυτάς». Εάν ο Απόστολος συμβουλεύει τις γυναίκες να έχουν σεμνή εξωτερική εμφάνιση, συστολή και σωφροσύνη μέσα στην καθημερινότητα, τι θα έλεγε για την ενδυμασία τους προκειμένου να έρθουν σε ένα μοναστήρι; Μάλλον δεν θα έλεγε τίποτα περισσότερο.

Ο Θεός βέβαια δεν έχει ανάγκη από τον τρόπο της αμφίεσής μας, διότι ενδιαφέρεται για την εσωτερική κατάσταση της ψυχής μας, αλλά εμείς έχουμε ανάγκη και πρέπει να παρουσιαστούμε με τρόπο που δείχνει το σεβασμό, που κατά βάθος όλοι έχουμε.

Οι περισσότερες τώρα πια γυναίκες – θα τολμήσω να πω – έρχονται στα μοναστήρια με παντελόνια, με εξώπλατα, με μίνι φούστες και βαμμένες, άλλοτε να προσκυνήσουν και άλλοτε να συμμετάσχουν σε μία ακολουθία η και να κοινωνήσουν ακόμη. Δυστυχώς όμως δεν παίρνουν με αυτό τον τρόπο την Χάρη του Θεού και την ευλογία της Παναγίας. Θα μου πείτε, στον 21ο αιώνα που βρισκόμαστε γίνεται λόγος για τα παντελόνια; Θα σας απαντήσω καταφατικά, διότι ο λόγος του Θεού είναι διαχρονικός‡ ισχύει για όλες τις εποχές. Η αδυναμία μας και η τάση που έχουμε προς την αμαρτία φέρνουν καινούριες συνήθειες, ως επί το πλείστον αμαρτωλές.

Η Αγία Γραφή μας συνιστά: «ουκ έσται σκεύη ανδρός επί γυναικί, ουδέ μη ενδύσηται ανήρ στολήν γυναικείαν (Δευτερονόμιον κβ΄ 5). Δηλαδή δεν επιτρέπεται η γυναίκα να παίρνει ανδρικά αντικείμενα και να φορεί ανδρικά ενδύματα και ποτέ να μη φορέσει ο άνδρας γυναικεία ρούχα. Ο ιερός Χρυσόστομος, προσθέτει, ότι γυναίκες που αλλάζουν τα ενδύματά τους με ανδρικά αμαρτάνουν, διότι καταστρέφουν την τάξη που όρισε ο Θεός και παραβαίνουν τους νόμους του Θεού, της φύσεως και της κοινωνίας.

Όσον αφορά δε την προσέλευση στη μονή βαμμένων γυναικών, σε μία από τις παραινέσεις του γέροντος Φιλοθέου Ζερβάκου προς τις γυναίκες, συμβουλεύει να μην βάφουν το πρόσωπο, τα χείλη και τα νύχια τους, διότι με αυτόν τον τρόπο προσβάλλουν τον Δημιουργό και είναι σαν να Του λένε:

«Εσύ, Θεέ, δεν είσαι καλός τεχνίτης να μας κάνει όμορφες‡ εμείς είμαστε καλύτερες από Εσένα και κάνουμε τα χείλη μας και τα νύχια μας κατακόκκινα, ούτως ώστε να μας βλέπουν οι άνθρωποι να μας θαυμάζουν». Αν θέλουμε την ευλογία του Θεού στη ζωή μας και στην οικογένειά μας, να μην πηγαίνουμε να προσκυνήσουμε η και να κοινωνήσουμε ακόμη με βαμμένα χείλη. Εκτός των άλλων με τα βαψίματα καταστρέφουμε τις εικόνες και λερώνουμε τη λαβίδα και το μάκτρο.

Μπαίνοντας στο ήσυχο και κατανυκτικό περιβάλλον της μονής οφείλει ο κάθε πιστός να συμβάλλει στη διατήρηση αυτής της ησυχίας και κατανύξεως. Το βάδισμά του καλό είναι να γίνεται σεμνά και αθόρυβα και οι κινήσεις γενικά πρέπει να δείχνουν ευλάβεια. Οι θόρυβοι και οι φωνές πρέπει να απουσιάζουν κατά την είσοδο στη μονή. Εισερχόμενος κατόπιν στο ναό ο πιστός, κατευθύνεται ήσυχα στο παγκάρι και παίρνει ένα η δύο κεριά. Η συνήθεια να ανάβουν πολλά κεριά είναι λανθασμένη νοοτροπία και δημιουργεί προβλήματα, π.χ. αναγκάζει την υπεύθυνη μοναχή να σβήσει συντομότερα τα κεριά για να τοποθετηθούν στη θέση τους τα επόμενα. Όταν ο πιστός ανάβει το κερί με πολλή ευλάβεια, μπορεί να προσεύχεται στο Χριστό, που είναι το Φως του κόσμου, όπως το κερί λιώνει έτσι και η ζωή του να λιώνει από αγάπη προς τον πλησίον και να φωτίζει σαν το ταπεινό φως του κεριού.

Έτσι δεν μένει μόνο στον τύπο αλλά υπεισέρχεται βαθύτερα στην ουσία της πίστεώς μας.

Η συμπεριφορά προς την μοναχή αποτελεί ένα καίριο σημείο που χρειάζεται την προσοχή όλων όσοι εισέρχονται σε ένα μοναστήρι. Η συζήτηση που θα επιδιώξει να αναπτύξει ο κάθε προσκυνητής προϋποθέτει την ύπαρξη ευλάβειας από μέρους του. Χρειάζεται να έχει σαν κέντρο αναφοράς τον Θεό.

Όταν κανείς έρχεται στο μοναστήρι για να λύσει τις απορίες του με έναν περίεργο τρόπο, ενίοτε και προσβλητικό, δεν ωφελείται ούτε στο ελάχιστο. Ερωτήσεις του τύπου πως σας λένε, πόσων χρονών είστε, πόσες είστε, δυσκολεύουν τις μοναχές διότι απευθύνονται σε προσωπικό καθαρά επίπεδο, και η απάντησή τους δεν θα ωθήσει σε μία πνευματική άνοδο του πιστού. Συμφέρει σε κάποιον να πάρει πληροφορίες για το ιστορικό της μονής, να εκφράσει μία απορία για ένα πνευματικό ζήτημα που τον απασχολεί και, κυρίως, να ζητήσει προσευχή για ένα πρόβλημά του. Είναι προτιμότερο να ακούσει έναν εποικοδομητικό λόγο, παρά να παρασυρθεί σε ανώφελες κουβέντες.

Όλες αυτές οι σκέψεις γύρω από τη συμπεριφορά των ανθρώπων που έρχονται στα μοναστήρια δυστυχώς δεν εφαρμόζονται κατά γράμμα στις ημέρες μας. Είναι πανθομολογούμενο ότι ζούμε στον αιώνα του υλισμού και της διαφθοράς. Η εποχή μας χωλαίνει ηθικώς, πράγμα το οποίο οδηγεί την ταλαίπωρη ανθρωπότητα σε μία απέραντη ζούγκλα. Η κοχλάζουσα ανηθικότητα, η αχαλίνωτη ελευθερία, η θεοποιημένη μόδα, απογύμνωσαν τον άνθρωπο ηθικώς και εξωτερικώς. Προκειμένου όμως να μη χαθούν κάποιες ψυχές επιτρέπουμε την είσοδο στα μοναστήρια δίχως να δεχόμαστε με ικανοποίηση αυτή την κατάσταση, αλλά η αγάπη και η διάκριση των μοναχών δεν επιτρέπει την αποβολή κάποιων ανθρώπων έξω από τον χώρο της μονής.

Αγαπητές μου κυρίες, ίσως να σας στενοχώρησα, ίσως να σας φάνηκαν υπερβολικά όσα σας είπα. Συγχωρέστε με. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, εσείς γνωρίζετε πως να συμπεριφερθείτε μέσα σε ένα μοναστήρι. Σας παρακαλώ όμως να συμβουλεύσετε με αγάπη τα παιδιά σας, τα εγγόνια σας, τις φίλες σας, για τη σωτηρία πρώτα των ψυχών τους και έπειτα του τόπου μας. Ευχαριστώ.

Γερόντισσα Σαλώμη

ΠΗΓΗ