Ξεχάστε τους Μάγια. Οι Κασσάνδρες θα δικαιωθούν στο Βερολίνο

Το 2011 θα το θυμόμαστε σαν την πρώτη χρονιά, που η ΕΕ είδε την άβυσσο κατάματα.

Εκπλήσσοντας τους πάντες, εντός και εκτός Ευρώπης,  μετά από πολλά χρόνια διαιρέσεων, η ΕΕ προσπάθησε να καταστεί μια παγκόσμια δύναμη, πλην όμως χτυπήθηκε απρόσμενα από μια οικονομική κρίση, η οποία και αποσταθεροποίησε την μεγαλύτερή της κατάκτηση: την νομισματική ένωση.


Η Angela Merkel περιέγραψε την κατάσταση ως την πιο δύσκολη από την εποχή του Β`Π.Π. Και όπως είπε: «Αν πέσει το ευρώ, πέφτει η Ευρώπη». Είχε δίκιο, από την άποψη ότι  μια κατάρρευση του ευρώ θα είναι τόσο σκληρή που οι συνέπειες της δεν θα περιοριστούν στο νόμισμα, αλλά θα πλήξουν τις κοινές πολιτικές, την εξωτερική πολιτική, και θα απορυθμίσουν δεκαετίες προσπαθειών για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Η Ευρώπη έχει περάσει πολλές κρίσει στις τελευταίες δεκαετίες, αλλά καμιά από αυτές δεν ήταν θέμα επιβίωσης. Η σημερινή κρίση είναι υπαρξιακή, κυριολεκτικά.

Ποιες ήταν οι συνέπειες της ευρωκρίσης; Οι πιο εμφανείς και άμεσες ήταν η αύξηση της ανεργίας και η μείωση της ευημερίας. Όλα αυτά προκάλεσαν ανησυχίες για το μέλλον του κοινωνικού κράτους.

Παράλληλα, η κρίση έθεσε υπό αμφισβήτηση τον δημοκρατικό αυτοσεβασμό των κοινωνιών μας, που υπόκεινται σε ελέγχους από πλευράς των αγορών, τις οποίες όμως αδυνατούν να ελέγξουν.

Στον ψυχολογικό τομέα, αν και είναι ακόμη νωρίς, η ιστορία μας διδάσκει ότι κοινωνίες που φοβούνται, και που αισθάνονται ανασφαλείς τείνουν να κλείνονται στον εαυτό τους, να φοβούνται τους γύρω τους, να πέφτουν θύματα λαϊκισμού, και να θυσιάζουν την ελευθερία τους εν ονόματι μιας  μεγαλύτερης ασφάλειας.

Οι αδυναμίες που η κρίση έφερε στην επιφάνεια είναι εξίσου σημαντικές. Η νομισματική ένωση αποδείχθηκε ανήμπορη να αντέξει στα χτυπήματα, λες και ήταν φτιαγμένη για να λειτουργεί μόνο σε καλές εποχές.

Την ίδια ώρα κατέρρευσε και η έννοια της ευρωπαϊκής «ταυτότητας» που συγκρατούσε την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η αλληλεγγύη υπονομεύτηκε, και το όραμα ενός κοινού μέλλοντος αντικαταστάθηκε  από διακρίσεις, και πολιτισμικά στερεότυπα μεταξύ Βορρά και Νότου, Δύσης και Ανατολής, Καθολικών και Προτεσταντών, και που όλοι νομίζαμε πως είχαν ξεπεραστεί προ πολλού.

Η δε διαχείριση της όλης κρίσης ήταν πολύ λίγη,  και μάλιστα ήρθε πολύ αργά. Εδώ  και ένα χρόνο το ευρώ κρέμεται στο χείλος του γκρεμού, και οι πολίτες της ευρωζώνης κινδυνεύουν καθημερινά να πάθουν έμφραγμα.

Από θεσμικής άποψης, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει ήδη θιγεί, από τη στιγμή που η Γαλλία και η Γερμανία έβαλαν στην άκρη τους ευρωπαϊκούς θεσμούς (Κομισιόν και ευρωκοινοβούλιο), και αποφάσισαν να κυβερνούν οι ίδιες. Έτσι, παραμερίστηκε η «κοινοτική μέθοδος», που παραδοσιακά εξασφάλιζε εντός της ΕΕ την ισότητα μεταξύ μεγάλων και μικρών, πλούσιων και φτωχών, Βορρά και Νότου.

Στο τέλος του χρόνου, επενέβη η ΕΚΤ και πλημμύρισε την τραπεζική αγορά με ρευστότητα. Αυτό δικαίωσε όλους όσους επέμεναν πως οι πιέσεις στο κρατικό χρέος δεν ήταν η αιτία αλλά η συνέπεια της οικονομικής κρίσης, που εξαιτίας λανθασμένου σχεδιασμού και λειτουργίας της ευρωζώνης, κόντεψε να καταπιεί την ίδια την ΕΕ.

Η καμπάνα της ΕΚΤ χτύπησε την τελευταία στιγμή, και έσωσε την ΕΕ, τουλάχιστον προσωρινά. Σε καμία όμως περίπτωση δεν λύθηκαν τα υποβόσκοντα προβλήματα, που συνεχίζουν να υπάρχουν, και που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν εντός του 2012.

Αυτά έχουν  να κάνουν με την ανικανότητα να κτισθεί ένας τοίχος ασφαλείας μεταξύ του ευρώ και της ΕΕ, που θα πρόσφερε προστασία από τη κατάρρευση κάποιου από τα δυο.

Για αυτό, όταν οι Έλληνες και οι Βρετανοί επιστρέψουν στα τραπέζια των διαπραγματεύσεων το 2012, η ΕΕ θα βρίσκεται εκεί που βρίσκονταν και το 2011. Μεταξύ μιας ελληνικής εξόδου από το ευρώ, με ολέθριες συνέπειες, και ενός οριστικού σχίσματος με την Βρετανία, που θα απειλήσει την ενότητα της εσωτερικής αγοράς, αλλά και που θα αποδυναμώσει την διεθνή θέση της ΕΕ.

Βέβαια, το ευρωπαϊκό μέλλον δεν θα αποφασισθεί με βάση την περιφέρεια (Ελλάδα-Βρετανία), αλλά με βάση τον πυρήνα της ΕΕ. Η γερμανική κυβέρνηση συνεχίζει πεισματικά να αντιμετωπίζει την κρίση με μεθόδους που κάνουν την επίλυση της αδύνατη, αφού όπως έχει αποδειχθεί, η κρίση απαιτεί αλλαγές στην διακυβέρνηση της ευρωζώνης, και πιο συγκεκριμένα έναν νέο ρόλο για την ΕΚΤ, αλλά και την έκδοση ευρωομολόγων.

Η Angela Merkel έχει δεθεί σε δυο κατάρτια: Το ένα της κοινής γνώμης, που δεν θέλει περισσότερη νομισματική ένωση, και το άλλο του Συνταγματικού Δικαστηρίου, που είναι εχθρικό απέναντι στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Οι λόγοι όμως που διστάζει η Γερμανίδα καγκελάριος δεν είναι ούτε νομικοί , ούτε λόγοι αποδοχής της κοινής γνώμης. Οι λόγοι είναι μια κυρίαρχη άποψη, που τόσο η ίδια όσο και το κόμμα της πέρασαν στους Γερμανούς, ότι δηλαδή το ευρώ όχι μόνο ήταν κακό για την Γερμανία, αλλά, όπως πιστεύει και το Συνταγματικό Δικαστήριο, αποτελεί μια απειλή για την ίδια την δημοκρατία στη χώρα.

Έτσι, μόλις η ΕΚΤ αποφασίσει να αλλάξει πορεία και να σώσει την κατάσταση, όλα τα μάτια θα πέσουν επάνω στην Γερμανία.  Όλοι θα αναρωτιούνται πως είναι δυνατόν το Βερολίνο να μπορεί να ηγείται της ΕΕ, έχοντας αμφιβολίες, και φόβους όσον αφορά στο μέλλον της ηπείρου.

Ξεχάστε λοιπόν το ημερολόγιο των Μάγια. Οι Κασσάνδρες θα δικαιωθούν, ή όχι, στο Βερολίνο.

Του JOSÉ IGNACIO TORREBLANCA

El Pais

ΠΗΓΗ