Οι αρχιτέκτονες του χάους και το παράδειγμα της Λετονίας

Όλα τα οικονομικά στοιχεία δείχνουν ότι η παγκόσμια οικονομία οδεύει προς μια  ύφεση διαρκείας. Και ενώ όλοι γνωρίζουμε τις αιτίες, υπάρχουν πολλοί αναλυτές που ρίχνουν το φταίξιμο στα θύματα, δηλαδή στον απλό λαό. Αντί να περιορίσουν τις υπερβολές της οικονομίας, επιμένουν σε περαιτέρω λιτότητα, που είναι σαν να πνίγεται κάποιος και αυτοί να του ρίχνουν μια άγκυρα!

Ένα παράδειγμα που χρησιμοποιείται ευρέως είναι αυτό της  Λετονίας. Μιας από τις μικρότερες και φτωχότερες χώρες της ΕΕ, στην οποία επιβλήθηκε ίσως το πιο σκληρό πρόγραμμα λιτότητας, οδηγώντας την ακόμη και σε δημογραφική εξαφάνιση.

Η Λετονία έχει υψηλό επίπεδο μόρφωσης, και γειτνιάζει με τις πλούσιες σκανδιναβικές χώρες. Παράλληλα διαθέτει παγκοσμίου επιπέδου λιμάνια. Έχει όμως μια κατά κεφαλή αγοραστική δύναμη ίση με το μισό της αντίστοιχης ελληνικής, και βρίσκεται ελάχιστα μπροστά από την Λευκορωσία, που όμως δεν διαθέτει πρόσβαση στη θάλασσα και είναι και πολιτικά απομονωμένη.

Παρόλα αυτά, η Λετονία αποτελεί το ιδανικό μοντέλο για τους διάφορους τραπεζίτες και τα πολιτικά τσιράκια τους. Και όπως ισχυρίζονται, η λιτότητα έγινε αποδεκτή από τον ώριμο λαό της χώρας, υπονοώντας πως όταν οι λαοί είναι ώριμοι και σοφοί, οι πολιτικοί δεν θα πρέπει να φοβούνται τη λιτότητα.

Στη πραγματικότητα, η Λετονία έζησε μια από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις το 2008, και τώρα άρχισε να επανέρχεται σιγά σιγά. Η ελαφρά αύξηση της ανάπτυξής της οφείλεται κυρίως στη μεγάλη σουηδική ζήτηση της ξυλείας της. Μακροπρόθεσμα όμως, οι οικονομικές της προοπτικές μοιάζουν δύσκολο να επιτευχθούν.

Ο λαός δεν αποδέχτηκε τη λιτότητα. Αυτό είναι ψέμα. Μάλιστα σημειώθηκαν σημαντικές διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες που όμως δεν είχαν κανέναν αποτέλεσμα. Το μόνο αποτέλεσμα ήταν να αρχίσουν οι πολίτες της να μεταναστεύουν μαζικά. Και αν αυτό συνδυαστεί με τα πολύ χαμηλά ποσοστά γεννήσεων, η χώρα μοιάζει να αυτοκτονεί δημογραφικά. Το κόμμα που επέβαλλε τη λιτότητα, είναι τώρα μόλις τρίτο στις δημοσκοπήσεις, εν όψει των εκλογών της 17^ης Σεπτεμβρίου.

Οι εξελίξεις της Λετονίας έχουν να κάνουν με την εφαρμογή των πολιτικών λιτότητας του οικονομικού «γκουρού»Anders Åslund. Πρόκειται για σκληρές νεοφιλελεύθερες πολιτικές τις οποίες πλάσαρε στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 στα πρώην σοβιετικά κράτη.

Η πολιτική την οποία πρεσβεύει αυτός ο οικονομολόγος εισήγαγε και τον όρο της «εσωτερικής υποτίμησης», μιας πολιτικής που παρουσιάζεται ως ο μόνος τρόπος διατήρησης του ευρώ, και που αφορά στη μείωση των εργασιακών αποδοχών και των ασφαλιστικών προνομίων, μειώνοντας έτσι τις δημόσιες δαπάνες. Με αυτή τη μέθοδο, το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος διατηρείται αμείωτο και στη θέση του, έτσι ώστε οι τραπεζίτες να μη χρειάζεται να υποστούν κάποιο κούρεμα.

Εν ολίγοις, οι τραπεζίτες πληρώνονται, και ο λαός πληρώνει. Και παράλληλα καταστρέφεται η πραγματική οικονομία λόγω της μείωσης της ζήτησης. Έτσι, οι τραπεζίτες είναι χαρούμενοι, αλλά οι Λετονοί επέστρεψαν σε καταστάσεις δουλοπαροικίας, από τις οποίες είχαν ξεφύγει τον 19^ο αιώνα.
Στο βιβλίο του How Latvia Came Through, ο   Åslund επιχαίρει πως η κρίση της ευρωζώνης πλησιάζει στο τέλος της, και πως οι «καμπάνες της ελπίδας» ήχησαν στη Λετονία, που δείχνει το δρόμο της επίλυσης της κρίσης.    Το βιβλίο αυτό έχει μετατραπεί σε εγχειρίδιο όλων των νεοφιλελεύθερων οικονομολόγων που υποστηρίζουν τη λιτότητα. Όλα τα κράτη που χρωστάνε, θα πρέπει πάση θυσία να αποπληρώσουν τις τράπεζες, ακόμη και αν κινδυνεύουν με οικονομική και κοινωνική κατάρρευση.

Την ίδια ώρα όμως, οι Ιρλανδοί ψηφοφόροι απορρίπτουν τον νεοφιλελευθερισμό και αρχίζουν να αναθεωρούν τα καλά της συμμετοχής τους στο ευρώ. Οι δε Έλληνες απεργούν και διαμαρτύρονται καθημερινά, προτιμώντας ακόμη και την έξοδο από το ευρώ, αν αυτή είναι η μόνη λύση για να ξαναβρούν την αξιοπρέπειά τους, και να αποτρέψουν το ξεπούλημα της χώρας τους στους τραπεζίτες.

Τι σημαίνει λοιπόν μια λύση τύπου Λετονίας; Πρώτον, εξοφλούνται οι τράπεζες. Δεν σβήνεται το χρέος. Οι Λετονοί πληρώνουν τα χρέη τους, κυρίως προς τη Σουηδία (πατρίδα του Åslund) σιγουρεύοντας έτσι το ότι η Σουηδία δεν θα αντιμετωπίσει μια δική της κρίση. Το κόστος όμως ήταν μια σύνθλιψη του λετονικού ΑΕΠ ύψους 25%, και μια μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων κατά 30%, σε συνδυασμό με αυξημένη ανεργία και σημαντική μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα. Και αυτό θα πρέπει να συνεχιστεί, αφού η Λετονία χρωστάει €4.4 δις τα οποία της δάνεισε η ΕΕ και το ΔΝΤ.

Οι υπέρμαχοι της λιτότητας ισχυρίζονται ότι τα άσχημα πέρασαν, και η ανάπτυξη επανέρχεται στη χώρα, με την ανεργία να πέφτει επιτέλους κάτω από το 15%. Η μείωση όμως της ανεργίας οφείλεται κυρίως στη μετανάστευση, ενώ οι επενδύσεις και οι αποταμιεύσεις παραείναι μικρές για να εξασφαλίσουν μια υγιή ανάπτυξη.

Δεύτερον, ο Åslund επιμένει πως οι Λετονοί στήριξαν την λιτότητα, και ψηφίζουν τα κόμματα που την εφαρμόζουν, όπως απέδειξε η επανεκλογή του κόμματος Vienotiba στις εκλογές του Οκτωβρίου του 2010. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει. Οι εκλογές αυτές είχαν να κάνουν με ζητήματα εθνικισμού και σωβινισμού. Το κεντροαριστερό κόμμα που είχε εξαγγείλει ένα κεϋνσιανό μοντέλο αναδιάρθρωσης της οικονομίας, σε συνδυασμό με πολιτικές συμφιλίωσης των εθνοτήτων της χώρας (Ρώσοι και Λετονοί), δέχτηκε πόλεμο με αφορμή τους φόβους για τις διασυνδέσεις του με το Κρεμλίνο. Έτσι, σε ένα πολωμένο εθνικιστικά κλίμα, κέρδισε το κόμμα της λιτότητας. Εδώ και ένα χρόνο όμως, η δημοτικότητα του κόμματος αυτού έπεσε σε επίπεδα 5-15%.

Θα επανέλθει η Λετονία στην ανάπτυξη; Το μέλλον θα δείξει, αλλά οι μέχρι στιγμής ενδείξεις δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές.  Δημογραφικά, η χώρα κινδυνεύει. Οικονομικά, όλα θα εξαρτηθούν από τις εξαγωγές της. Η  οικονομία της έχει ποσοστό κατασκευών μόνο 10%  (σε αντίθεση π.χ. με τη Γερμανία που έχει 40%). Οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν, άφησαν τη χώρα χωρίς καμία οικονομική βάση.

Τα καλά νέα είναι ότι οι Λετονοί άρχισαν επιτέλους να διαμαρτύρονται εναντίον των ολιγαρχών τους, και να ψάχνουν εναλλακτικές προς τη λιτότητα λύσεις.

Του Jeffrey Sommers
Global Research
http://www.globalresearch.ca/index.php?context=va&aid=26611\\

 ΠΗΓΗ