ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΣΜΗΝΑΓΟΣ ΗΛΙΑΚΗΣ

ΣΕΙΡΗΝΕΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ...


Περίπλοκοι ελιγμοί... Ταχύτητες που σπάνε το φράγμα του ήχου... Οι καλύτερα εκπαιδευόμενοι πιλότοι εμπλέκονται καθημερινά σε επικίνδυνες αερομαχίες, θέτοντας πολλές φορές σε κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή... 


Τρίτη 23 Μαΐου 2006. Λίγο πριν τη μία το μεσημέρι... Ο σμηναγός Κωνσταντίνος Ηλιακής αφήνει την τελευταία του πνοή στα νερά του Αιγαίου. Λίγα λεπτά νωρίτερα, είχε απογειωθεί με το F-16 του από το αεροδρόμιο της Τανάγρας. Στις 12:35, τα ελληνικά αεροσκάφη προχωρούν στην αναγνώριση του τουρκικού σχηματισμού που είχε εισέλθει στον ελληνικό εναέριο χώρο: δύο τουρκικά F-16 κι ένα αναγνωριστικό RF-4E. Οι Τούρκοι δεν συμμορφώνονται με τις υποδείξεις των ελλήνων χειριστών για απομάκρυνση και ξεκινά η αερομαχία.


12:45. Κατά τη διάρκεια των ελιγμών και σε ύψος 27.000 ποδιών, το ένα από τα δυο τουρκικά F-16 χτυπάει με το δεξί φτερό και την ουρά την καλύπτρα του ελληνικού μαχητικού. Από τη μεγάλη ταχύτητα και τη σφοδρή σύγκρουση, αλλά κι από τον κακό υπολογισμό του Τούρκου πιλότου, τα δύο μαχητικά πέφτουν στη θάλασσα. Ο Ηλιακής δεν προλαβαίνει ν' αντιδράσει...

Μία ακόμη ανθρώπινη ζωή που θυσιάστηκε στο βωμό της ελληνοτουρκικής «φιλίας». Ένας ακόμη ήρωας εν καιρώ ειρήνης... Ένας ακόμη έλληνας πιλότος της Πολεμικής Αεροπορίας, έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια μιας αερομαχίας. Φαινόμενο που τείνει να γίνει «συνήθεια», τα τελευταία χρόνια, πάνω από τα νερά του Αιγαίου...

ΠΑΡΑΒΑΣΗ Η ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ;

Η αλήθεια είναι ότι μέχρι το 1974 τα πράγματα στο Αιγαίο ήταν «ψιλοήρεμα». Όταν, όμως, η Τουρκία, προχώρησε στην έκδοση ΝΟΤΑΜ (σ.σ.: notification to airmen) κι άρχισε να αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο, όλα άλλαξαν. Οι γείτονες ζητούσαν από τα αεροσκάφη, που πετούσαν στο ανατολικό Αιγαίο, να κάνουν αναφορά στα κέντρα ελέγχου της Κωνσταντινούπολης. Φυσικά, κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ. Έτσι, άρχισαν τα όργανα και οι φράσεις «παράβαση του FIR Αθηνών», «παραβίαση του ελληνικού εναέριου χώρου», «εμπλοκή κι αναχαίτιση μαχητικού αεροσκάφους» έγιναν μέρος του καθημερινού μας λεξιλογίου.Όταν μιλάμε για «παράβαση», εννοούμε τη μη κατάθεση σχεδίων πτήσης για το χώρο ευθύνης της κάθε χώρας -στην περίπτωση μας το FIR Αθηνών. Η παραβίαση του εναέριου χώρου γίνεται όταν κάθε ιπτάμενο μέσο πετά μέσα σ' αυτό χωρίς να έχει τη σχετική άδεια. Το επόμενο βήμα είναι η αναγνώρισή τους από αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας. Σε αυτή την περίπτωση, ο χειριστής του μαχητικού προσπαθεί να παρέμβει στην πτήση του ιπτάμενου αντικειμένου, να του αλλάξει πορεία και να το οδηγήσει εκτός του χώρου ευθύνης. Αν δεν υπακούσει, τότε ο χειριστής χρησιμοποιεί εικονικά τα όπλα. Ανοίγει τους διακόπτες των όπλων στο πρώτο στάδιο και βάζει σε θέση βολής το εχθρικό αεροσκάφος. Αν και τότε δεν υπακούσει, κι εφόσον το εχθρικό αεροσκάφος κατευθύνεται επικίνδυνα προς κάποιο αεροδρόμιο, άλλα πολιτικά αεροσκάφη ή στρατηγικούς στόχους, τότε, αφού πάρει εντολή, θα το καταρρίψει. Η εμπλοκή είναι η σκληρή αερομαχία που συμβαίνει όταν, κατά την αναχαίτιση, ο χειριστής του εχθρικού αεροσκάφους δεν συμμορφωθεί με τους κανόνες κι αντιδράσει. Τότε, τα δύο αεροσκάφη αρχίζουν να εμπλέκονται με σκοπό ο καθένας να βάλει τον άλλο σε παραμέτρους βολής ή πιο απλά να τον βάλει στο στόχαστρο ώστε να μπορεί να τον καταρρίψει.

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΧΑΟΥΣ

Το πρώτο περιστατικό που καταγράφεται με πτώση αεροσκάφους -από την πλευρά των Τούρκων- είναι στις 22 Ιουλίου του 1974. Κοντά στον Άγιο Ευστράτιο, δύο ελληνικά F-5A εμπλέκονται σε αερομαχία με δυο τουρκικά F-102A.





Τα ελληνικά μαχητικά με τους χειριστές -τον σμηναγό Ιωάννη Δινόπουλο και τον ανθυποσμηναγό Θωμά Σκαρμπαδώνη-καταδιώκουν τους Τούρκους και ο Δινόπουλος καταρρίπτει το ένα, ενώ το δεύτερο μένει από καύσιμα και πέφτει κοντά στη Σμύρνη. Έντεκα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 1985, κοντά στο Καστελόριζο, ένα ελληνικό F-4E της 337 ΜΠΚ εμπλέκεται σε αερομαχία με ένα τουρκικό F-104G.

Ως αποτέλεσμα, το τουρκικό αεροσκάφος κατέπεσε, έπειτα από συνεχείς ελιγμούς. Την επόμενη χρονιά, δύο τουρκικά F-104G φέρονται να καταρρίφθηκαν από ελληνικά αεροσκάφη, σε μικρό χρονικό διάστημα. Τα συγκεκριμένα περιστατικά δεν έχουν επιβεβαιωθεί τόσο από την ελληνική πλευρά, όσο κι από την τουρκική.

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΘΡΗΝΟΣ

Το πρωινό της 18ης Ιουνίου του 1992 έμελλε να είναι το τελευταίο για τον υποσμηναγό Νίκο Σιαλμά. Λίγο μετά τις 08:30, το Mirage F-1CG απογειώνεται από το αεροδρόμιο της Τανάγρας με σκοπό να αναγνωρίσει και να απομακρύνει από τον ελληνικό εναέριο χώρο αεροσκάφος που εντοπίστηκε στην περιοχή της Χίου. Τελικά, ο άτυχος έλληνας πιλότος μπλέχτηκε σε αερομαχία με το τουρκικό F-16C και προσπαθώντας να το αποφύγει, έκανε αρκετούς ελιγμούς σε χαμηλό ύψος κι έχασε τον έλεγχο του Mirage... Ώρα 09:17, πάνω από τον Άγιο Ευστράτιο. Ο υποσμηναγός της 114 Πτέρυγας Μάχης αφήνει την τελευταία του πνοή. Το όνομα του Νίκου Σιαλμά περνά στην Ιστορία ως ο πρώτος έλληνας πιλότος που έχασε τη ζωή του στον πόλεμο των ουρανών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ενώ η Πολεμική μας Αεροπορία ανήγειρε προς τιμήν του μνημείο στο νησί του Αγίου Ευστρατίου, το οποίο είναι ορατό από ψηλά.

Από την άλλη πλευρά, οι Τούρκοι θρήνησαν το πρώτο τους θύμα δύο μέρες πριν εκπνεύσει το 1995. Στις 28 Δεκεμβρίου, ελληνικό F-16C Block30, με χειριστή τον σμηναγό Ιωάννη Θεοχαρίδη, εμπλέκεται σε αερομαχία στην περιοχή του βορείου Αιγαίου με ένα τούρκικο F-4E Phantom. To F-4E Phantom καταρρίπτεται κι ο ένας από τους δύο τούρκους πιλότους σκοτώνεται.
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ 7 ΧΡΟΝΙΑ

Ένα επεισόδιο που είχε μείνει στο σκοτάδι για επτά ολόκληρα χρόνια, προκάλεσε πολιτικό σάλο στην Τουρκία. Στις 8 Οκτωβρίου 1996, ένα ελληνικό Mirage 2000EGM εμπλέκεται σε αερομαχία με ένα διθέσιο F-16D Block50 της 192 Μοίρας.


Κατά τη διάρκεια της αερομαχίας, το F-16D Block50M συντρίβεται έξω από τη Χίο, παίρνοντας μαζί του τον ένα χειριστή, σμηναγό Ναΐλ Ερντογάν. Το περιστατικό αποκαλύφθηκε το 2003 κι η τουρκική κοινή γνώμη έμεινε έκπληκτη από τις φήμες που ήθελαν τον διασωθέντα χειριστή να προέρχεται από την Ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία, στο πλαίσιο ενός προγράμματος συνεκπαίδευσης τούρκων κι ισραηλινών χειριστών, αλλά κι από τον ισχυρισμό της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας πως το αεροσκάφος τους κατερρίφθη από το ελληνικό, επειδή ο έλληνας πιλότος εξαπόλυσε βλήμα αέρος - αέρος κατά του τουρκικού.

ΑΠΙΣΤΕΥΤΑ ΚΙ ΟΜΩΣ ΑΛΗΘΙΝΑ...

Οι εμπλοκές πάνω από το Αιγαίο συνήθως είναι μεταξύ ελληνικών και τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών. Υπάρχουν, όμως, δύο περιπτώσεις που, αν κι ακούγονται απίστευτες, είναι πέρα για πέρα αληθινές. Τον Αύγουστο του 1974, δύο ελληνικά F-5A της 341 ΜΑΗ, με χειριστές τους Παντελή Μήτσαινα και Σωτήρη Τσούρα, εμπλέκονται σε αερομαχία με δύο F-4J του... αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού (VF-102 Diamonsbac) ανοιχτά της Μήλου. Τα ελληνικά μαχητικά, αν κι είχαν το πλεονέκτημα, έλαβαν εντολή να μην ανοίξουν πυρ! Δεν σημειώθηκε κάποια πτώση αεροσκάφους, αλλά η συγκεκριμένη αερομαχία είναι άξια αναφοράς.Ένα ακόμα περιστατικό, το οποίο μας διηγήθηκε έλληνας χειριστής, έλαβε χώρα πριν μερικά χρόνια στο νότιο Αιγαίο. Ένα μικρό μπέρδεμα στη συνεννόηση μεταξύ του ελληνικού Πενταγώνου και του κέντρου ελέγχου της Μοίρας στην οποία ανήκε ο εν λόγω χειριστής, έφερε μια αναστάτωση στον αέρα του νοτίου Αιγαίου. Στην περιοχή, έπλεε ένα αμερικανικό αεροπλανοφόρο στο πλαίσιο ασκήσεων στα διεθνή χωρικά ύδατα. Αν και οι διεθνείς συνθήκες ορίζουν ότι κάθε αεροπλανοφόρο έχει ακτίνα δράσης 30 μιλίων, το κέντρο ελέγχου δεν είχε ενημερωθεί για τις συγκεκριμένες πτήσεις, όπως κανονικά θα έπρεπε, από το ελληνικό Πεντάγωνο. Έτσι, λοιπόν, όταν ένα από τα αμερικανικά αεροσκάφη εισήλθε στον ελληνικό εναέριο χώρο, δυο ελληνικά μαχητικά άμεσα προχώρησαν στην αναγνώρισή του. Ευτυχώς, κατά τη διάρκεια της αναγνώρισης, το θέμα λύθηκε χωρίς κάποια σοβαρή συνέπεια...ScrableΚάθε φορά που τα ελληνικά ραντάρ εντοπίζουν ίχνη τουρκικών αεροσκαφών στον ελληνικό εναέριο χώρο, στο Εθνικό Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων σημαίνει συναγερμός. Η ειδοποίηση για άμεση απογείωση δίνεται με τη λέξη «Scrable» κι οι πιλότοι, που βρίσκονται σε «ετοιμότητα των πέντε» (πρέπει μέσα σε πέντε λεπτά να έχουν απογειωθεί, ενώ σε καιρό πολέμου η ετοιμότητα μειώνεται στα τρία λεπτά), τρέχουν στα αεροσκάφη τους. Οι διάλογοι μεταξύ των πιλότων και του πύργου ελέγχου της Λάρισας, τα ραντάρ Χορτιάτη και Πάρνηθας, καθώς και των πιλότων μεταξύ τους, καταγράφουν με κάθε λεπτομέρεια το τι συμβαίνει από τη στιγμή της απογείωσης των μαχητικών μέχρι την επιστροφή στη βάση τους.

Φυσικά, ο αριθμός των μαχητικών αεροσκαφών, που απογειώνονται, εξαρτάται από τον αριθμό των «αγνώστων» αεροσκαφών που θα εντοπιστούν, ενώ η πολυπλοκότητα κι επικινδυνότητα της κατάστασης αυξάνεται ανάλογα με τον αριθμό των αεροσκαφών που μετέχουν στην αερομαχία. Αυτό που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι η ύπαρξη των Mirage 2000 και Mirage 2000-5, δημιουργεί πρόβλημα στους γείτονες μας, αφού οι Τούρκοι δεν γνωρίζουν τη γαλλική τεχνογνωσία, ενώ οι έλληνες πιλότοι των μαχητικών αεροσκαφών είναι πρώτοι σε επίπεδο επιχειρησιακής ετοιμότητας παγκοσμίως, λόγω των εκατοντάδων αναχαιτίσεων που κάνουν στην καριέρα τους.

ΠΟΣΟ ΠΑΕΙ ΤΟ ΜΑΛΛΙ;

Μία ακόμη παράμετρος που πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα, στον ακήρυχτο πόλεμο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τον έλεγχο του Αιγαίου, είναι το οικονομικό κόστος. Τόσο εμείς, όσο κι οι Τούρκοι, δαπανούμε κάθε χρόνο περισσότερο από το 5% του γενικού προϋπολογισμού, για αμυντικά εξοπλιστικά προγράμματα, δίνοντας περισσότερη έμφαση στον αέρα. Όμως, ας ρίξουμε μια ματιά στο πόσο κοστίζει μια αερομαχία.

Καθημερινά, στα ελληνικά αεροδρόμια υπάρχουν πέντε ζευγάρια μαχητικών αεροσκαφών, έτοιμα να απογειωθούν για την προάσπιση του εθνικού εναέριου χώρου. Κάθε μέρα, εκτελούνται 200 ως 250 ώρες πτήσης, με το κόστος κάθε ώρας να αγγίζει τα 5.000 ευρώ -δηλαδή, την ημέρα δαπανούνται 1.250.000 ευρώ μόνο για τις πτήσεις όμως. Αν καταγραφεί παραβίαση, το κόστος ανεβαίνει κατά πολύ, αφού εξαρτάται από τον τύπο του αεροσκάφους.

Αυτό που, επίσης, κάνει εντύπωση είναι η μείωση των ωρών πτήσεως του έλληνα χειριστή. Κατά τη δεκαετία του 1980, είχε 18 ώρες πτήσης μηνιαίως. Σήμερα, ο αριθμός αυτός έχει μειωθεί δραματικά φτάνοντας τις 6 ή 7, με τις περισσότερες να αφορούν περιπολίες στο FIR Αθηνών. Και φυσικά, για λόγους καθαρά οικονομικούς.


Αν και το NATO στις οδηγίες του έχει θέσει ως ελάχιστο όριο εξάσκησης κατά μέσο όρο τις 220 ώρες μηνιαίως, για κάθε χώρα, μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες κι ο Καναδάς συμπληρώνουν αυτές τις ώρες, ενώ η Ελλάδα αρκείται στις 170 κι η Τουρκία στις 150.

ΆΞΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

4 Σεπτεμβρίου 1993: Ένα τουρκικό F-16C εμπλέκεται σε αερομαχία με ελληνικό Mirage F-1CG, με συνέπεια την πτώση του ελληνικού, ύστερα από τη διεξαγωγή βίαιων ελιγμών. Ωστόσο, σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, η πτώση του ελληνικού Mirage οφείλεται καθαρά σε ατύχημα.

8 Φεβρουάριου 1995: Ελληνικό Mirage F-1CG εμπλέκεται σε αερομαχία με ένα F-16C, ανοιχτά της Ρόδου. Έπειτα από αρκετούς επικίνδυνους ελιγμούς, το τουρκικό αεροσκάφος συντρίβεται στη θάλασσα. Ο τούρκος σμηναγός, που χειριζόταν το F-16C, πρόλαβε και χρησιμοποίησε το μηχανισμό εκτίναξης του καθίσματος και -σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις Ελλάδας κατ Τουρκίας- έπεσε στα διεθνή χωρικά ύδατα.

20 Οκτωβρίου 1995: Ένα τουρκικό φωτογραφικό-αναγνωριστικό RF-4E καταρρίπτεται έπειτα από σκληρή αερομαχία με ένα ελληνικό F-16C. Η πτώση του οφείλεται σε βίαιους ελιγμούς.


5 Νοέμβριου 1997: Για το συγκεκριμένο περιστατικό δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες -ούτε καν τον τύπο του ελληνικού αεροσκάφους.



Το μόνο που είναι γνωστό είναι η πτώση ενός τούρκικου F-4E Phantom της 3ης Πτέρυγας Μάχης του Ικονίου, έπειτα από την εμπλοκή του σε αερομαχία με κάποιο ελληνικό αεροσκάφος.

ΔΩΡΑ ΜΠΟΣΤΑΝΤΖΟΓΛΟΥ

Πηγή


Share