Ποιος ήταν ο πιο πλούσιος άνθρωπος όλων των εποχών;

Την ώρα που εδώ στην Ελλάδα ο απλός λαός τσιγαρίζεται και βράζει στο ζουμί του, αλλά και ο κόσμος γενικότερα διολισθαίνει προς την φτώχεια, με τις  εισοδηματικές ανισότητες να τρέφουν κινήματα διαμαρτυρίας όπως αυτό της Occupy Wall Street, και όχι μόνο, κάποιοι προσπαθούν να το διασκεδάσουν.

Μέσα σε αυτό το κλίμα λοιπόν, ο οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας Branko Milanovic, προσπαθεί να απαντήσει στο  πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «ποιος ήταν ο πλουσιότερος άνθρωπος που έζησε ποτέ»;

Η σύγκριση εισοδημάτων του σήμερα με αυτά του παρελθόντος είναι μια δύσκολη ιστορία. Δεν υπάρχει κάποιος απλός τρόπος σύγκρισης της ισοτιμίας μεταξύ του σημερινού δολαρίου και των νομισμάτων του παρελθόντος.

Επιπλέον, η «ίση αγοραστική δύναμη» δεν μπορεί να διευκρινιστεί ιστορικά. Κανονικά ο όρος σημαίνει πως κάποιος μπορεί να αγοράσει με Χ ρωμαϊκά δηνάρια την ίδια ποσότητα αγαθών, που θα μπορούσε να αγοράσει με ένα Υ ποσό σημερινών δολαρίων. Τα αγαθά όμως έχουν αλλάξει με το χρόνο, ενώ αν τα περιορίζαμε μόνο σε αυτά που υπήρχαν και τότε και τώρα, θα βλέπαμε πως οι σχετικές τιμές τους έχουν αλλάξει κατά πολύ.

Παλιά, οι υπηρεσίες ήταν φτηνές διότι τα μεροκάματα ήταν χαμηλά. Σήμερα όμως, ειδικά στις πλούσιες χώρες, οι υπηρεσίες είναι πανάκριβες. Το αντίθετο συμβαίνει με το ψωμί και το ελαιόλαδο. Έτσι λοιπόν, για να μπορέσουμε να συγκρίνουμε τον πλούτο και το εισόδημα των εύπορων σε διάφορες ιστορικές περιόδους, η πιο λογική προσέγγιση είναι να τους τοποθετήσουμε μέσα στα ιστορικά τους πλαίσια και να μετρήσουμε την οικονομική τους ισχύ με βάση την δυνατότητα εξαγοράς ανθρώπινης εργασίας (μεσαίας δεξιότητας και κατάρτισης) σε εκείνο τον χρόνο και χώρο.

Ως έναν βαθμό, μια δεδομένη ποσότητα ανθρώπινης εργασίας είναι ένα παγκόσμιο μέτρο με το οποίο μπορούμε να υπολογίσουμε το κόστος ζωής. Όπως είχε γράψει πριν από 200 χρόνια ο Adam Smith, «κάποιος μπορεί να είναι πλούσιος ή φτωχός, ανάλογα με τη ποσότητα εργασίας που μπορεί να αγοράσει». Αυτή η αρχή εμπεριέχει και τις βελτιώσεις που επήλθαν στην παραγωγικότητα, αφού το σημερινό εισόδημα του Bill Gates μπορεί να μετρηθεί έναντι των μέσων εισοδημάτων σύγχρονων συμπατριωτών του.

Μια καλή αρχή είναι η αρχαία Ρώμη, για την οποία διαθέτουμε αρκετά στοιχεία όσον αφορά στους τότε πλούσιους, ενώ η οικονομία της ήταν αρκούντως σύγχρονη, ώστε να μπορούμε να κάνουμε συγκρίσεις με το σήμερα, που να είναι λογικές.

Στη κλασική ρωμαϊκή περίοδο υπήρχε ο πάμπλουτος Μάρκος Κράσος, που το 50 π.Χ. είχε περιουσία 200 εκατ. σηστερτίους. Υπήρχε και αυτοκράτορας Οκταβιανός με ανάλογη περιουσία. Τέλος, ο Μάρκος Αντώνιος Πάλλας, διέθετε περιουσία ύψους 300 εκατ. σηστερτίων την εποχή του Νέρωνα.

Αν πάρουμε τον Κράσο, και υπολογίσουμε ένα μέσο ετήσιο επιτόκιο της τάξης του 6%, που θεωρούνταν φυσιολογικό, το ετήσιο εισόδημά του θα ήταν περίπου 12 εκατομμύρια. Το μέσο ετήσιο εισόδημα ενός Ρωμαίου πολίτη εκείνης της εποχής ήταν 380 σηστέρτια. Έτσι, το εισόδημα του Κράσου αντιστοιχούσε στο εισόδημα 32.000 συμπατριωτών του, αρκετών για να γεμίσουν το μισό Κολοσσαίο!

Ας προχωρήσουμε στο πιο κοντινό παρελθόν, και ας εφαρμόσουμε την ίδια μέθοδο σε τρεις ζάπλουτους Αμερικάνους: Τους Andrew Carnegie, John D. Rockefeller και Bill Gates. Με τα ετήσιο εισόδημά του, ο Carnegie μπορούσε να αγοράσει την εργασία 48.000 ανθρώπων χωρίς καν να χάσει κάτι από την περιουσία του. (Σε όλες τις περιπτώσεις υπολογίζουμε μόνο το ετήσιο εισόδημα, και όχι την περιουσία κάποιου, η οποία παραμένει άθικτη).

Αν πάρουμε ως παράδειγμα τον Rockefeller, που το 1937 άξιζε $1.4 δις, το ετήσιο εισόδημά του αντιστοιχούσε με αυτό 116.000 ανθρώπων. Έτσι, ο Rockefeller ήταν τέσσερις φορές πιο πλούσιος από τον Κράσο, και δυο φορές πιο πλούσιος από τον Carnegie.

Και έτσι φτάνουμε στον σύγχρονο κροίσο Bill Gates, που σύμφωνα με το Forbes, το 2005 η προσωπική του περιουσία ανέρχονταν σε $50 δις. Το ετήσιο λοιπόν εισόδημα του θα έφτανε τα $3 δις, σε μια εποχή που το μέσο αμερικανικό ετήσιο κατά κεφαλή εισόδημα ήταν $40.000. Συνεπώς, ο Bill Gates μπορούσε να προσλάβει τις υπηρεσίες 75.000 συνανθρώπων του. Έτσι, τελικά τοποθετείται κάπου μεταξύ του Andrew Carnegie και του  Rockefeller, αλλά πολύ πιο πάνω από τον «φτωχό» Μάρκο Κράσο.

Υπάρχει όμως και το ερώτημα, που ακριβώς τοποθετούνται δισεκατομμυριούχοι όπως είναι ο Ρώσος Mikhail Khodorovsky, και ο Μεξικανός Carlos Slim, με τον πρώτο να διαθέτει το 2003 περιουσία $24 δις.

Σε παγκόσμιο επίπεδο δεν ήταν τόσο πλούσιος όσο ο Bill Gates. Αν τον συγκρίνουμε όμως με τα σχετικά χαμηλά εισοδήματα των συμπατριωτών του, τότε ο Khodorovsky ήταν πιο εύπορος και ίσως και πιο ισχυρός από τον Rockefeller στην Αμερική του 1937. Ίσως για αυτό και να μπήκε στο στόχαστρο του Κρεμλίνου.

Αν ήθελε, ο Khodorovsky θα μπορούσε να διαθέτει μια στρατιά 250.000 ανθρώπων, και μάλιστα χωρίς να ακουμπήσει καν την περιουσία του. Ήδη, σε κάποια φάση, διαπραγματεύονταν με την Κίνα και τις ΗΠΑ, σαν να ήταν ο ίδιος κράτος, για τη κατασκευή αγωγών αερίου και πετρελαίου. Στο τέλος όμως φυλακίστηκε. Βέβαια αν κρίνουμε από την ιστορία της Ρωσίας, μπορεί και να τον ξαναδούμε στα πράγματα….

Η περιουσία του Carlos Slim υπολογίστηκε από το Forbes, στα $53 δις το 2009. Με βάση τα παραπάνω εργαλεία, εκτιμάται ότι ο συγκεκριμένος δισεκατομμυριούχος μπορεί να προσλάβει έως και 440.000 Μεξικανούς εργαζόμενους. Έτσι, σε τοπικό επίπεδο, είναι σίγουρα ο πιο πλούσιος όλων. Κανένα στάδιο της χώρας τους δεν θα μπορούσε να χωρέσει το σύνολο των ανθρώπων, την εργασία των οποίων θα μπορούσε να αγοράσει με βάση το ετήσιο εισόδημά του!

Μια άλλη παράμετρος που θα πρέπει να υπολογιστεί είναι και το μέγεθος των πληθυσμών. Όταν ζούσε ο Κράσος , και μπορούσε να προσλάβει 32.000 άτομα, αυτός ο αριθμός αντιστοιχούσε σε 1/1.500 κατοίκους της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας της εποχής εκείνης. Οι 116.000 «υπάλληλοι» του Rockefeller αντιστοιχούσαν σε 1/1.100. Συνεπώς, ο Rockefeller ήταν πιο «πλούσιος» από τον Κράσο.

Θα μπορούσαμε άραγε να καταλήξουμε στο ποιος ήταν ο ποιο πλούσιος όλων; Εφόσον ο πλούτος παγκοσμιοποιείται ,και οι πλούσιοι συγκρίνουν τα λεφτά τους με αυτά άλλων πλουσίων, που ζουν σε άλλες περιοχές του πλανήτη, τότε μάλλον ο Rockefeller ήταν και ο πιο «ευκατάστατος», αφού μπορούσε να ελέγχει τις περισσότερες «μονάδες εργασίας» στη πιο πλούσια χώρα του κόσμου.

The Globalist

ΠΗΓΗ